Legenda o Matce Boskiej i kmieciu Jastrzębiu

- ,,Dawno to już się działo, dawno, przed wiekami, że jeno o tym w starych księgach stoi... We wsi jednej pod Krakowem żył kmieć, Kazimierz mu było na imię, a na przezwisko Jastrz±b, osiadły był z dawna, rodowy i bogacz, całe włóki obsiewał, las swój miał, chałupę kiej dwór i młynek nad strug±.. Pan Jezus mu błogosławił, wiedło się wszystko, brogi zawdy miał pełne, gotowy grosz w skrzyni, dzieci zdrowe i kobietę poczciw±; bo dobry był człowiek, m±dry, wyrozumiały, pokornego serca i sprawiedliwy dla wszelkiego stworzenia.

Przewodził gromadzie kiej ojciec, opiekował się biednymi, sprawiedliwo¶ci bronił, podatkami nie uciskał, a poczciwo¶ci we wszystkim przestrzegał pilnie i pierwszy był zawdy do pomocy bliĽniemu i poratunku.

Żył też sobie cicho, spokojnie i szczę¶liwie jak u Pana Boga za piecem.

Aż razu pewnego król j±ł skrzykiwać naród na wojnę przeciw poganom.

Zafraswał się wielce Jastrz±b, bo żal mu było doma .odbieżyć i ruszać na one boje srogie.

Ale królewski parobek u drzwi stojał i przynaglał!

Na wielk± wojnę się miało, Turek ano spro¶ny w kraje polskie wszedł, wsie palił, ko¶cioły rabował, księży zarzynał, naród tępił lebo w postronkach pędził do swoich pogańskich krajów.

Trza się było gotować i na obronę stawać!

Zbawienie wieczne czeka tego, któren ochotnie kładzie głowę za swoich i wiarę ¶więt±.

Zwołał tedy Jastrz±b gromadę, wybrał co tęższych parobków, konie, wozy i wnet ruszyli rankiem jako¶ po mszy ¶więtej!

A cała wie¶ odprowadzała ich z płaczem i lamentem aż pod figurę Częstochowskiej, która stojała przy drodze na rozstajach.

Wojował rok, wojował dwa, że w końcu i słuch wszelki o nim zagin±ł.

Insze dawno powrócili do domów, a Jastrzębia jak nie było, tak nie było, my¶leli, że już był zabit albo go Turek wzi±ł do niewoli, o czym nawet z cicha jeszcze dziady i wędrowce różne powiadali...

Aż w końcu trzeciego roku na pierwsz± zwiesnę powrócił, ale sam, bez czeladzi, bez wozów i koni, piechty, zbiedzony, zmarnowany, z kosturem jeno kiej dziad...

Pomodlił się gor±co przed Matk± Boż±, że mu pozwolili jeszcze swojej ziemie, i spiesznie ruszył do wsi...

Nikt go nie witał, nikt nie poznawał, że psom się ano musiał oganiać.

Przychodzi przed swój dom, przeciera oczy, żegna się, a poznać nie może... Jezus Maria! Gumien nie ma, stajen nie ma, sadów nie ma, płotów nawet nie ma, z lewentarza ni ¶ladu... a z chałupy ino zręby spalone... dzieci nie ma... pusto... straszno...jeno żona schorowana wywlekła się z barłogu na jego spotkanie i gorzkimi łzami zapłakała!

Kieby piorun w niego trzasn±ł!

Oto kiedy on wojował i nieprzyjacioły Pańskie gromił, przyszedł do chałupy mór i pobił mu wszystkie dzieci...pierun spalił... wilki wydusiły stada... Ľli ludzie rozgrabili... s±siady zabrały ziemię... susze wypaliły zboża... grady wytłukły resztę... że nie ostało nic, ziemia jeno a niebo.

Siedział na progu kiej zmartwiały, a na odwieczerzu, kiedy przedzwaniali na Anioł Pański, zerwał się nagle i j±ł strasznym głosem wyklinać i pomstować!

Próżno go żona wstrzymywała, próżno u nóg mu się wlekła błagaj±cy, przeklinał i przeklinał, że na darmo krew swoj± lał za Pańsk± sprawę, na darmo bronił ko¶ciołów, na darmo rany ponosił, głód cierpiał, na darmo poczciwym był i pobożnym; na darmo. - Pan Bóg i .tak go opu¶cił i na zatracenie skazał!

Strasznie bluĽnił przeciw boskiemu imieniowi a krzyczał, że już chyba złemu się cały odda, bo on jeden ludzi w biedzie nie opuszcza.

Ju¶ci, że na takie przyzwy wnet się zły jawił przed nim.

Jastrz±b się już nie pomiarkował w tej zło¶ci, a ino zawołał:

- Pomagaj, diable, je¶li możesz, bo mi się wielka krzywda stała.

Głupi, nie pomiarkował, że Pan Jezus chciał go do¶wiadczyć i wypróbować.

- Pomogę, a oddasz duszę? - zaskrzeczał zły.

- Dam, choćby i zaraz!

Napisali cyrograf, któren chłop krwi± ze serdecznego palca podpisał.

I już od tego dnia zaczęło mu się wszystko wie¶ć, sam mało co robił, a ino dogl±dał i rz±dził, Michałek, bo tak się kazał zły przezywać, robił za niego, a drugie diabły poprzebierane za parobków, to za Miemców, pomagały, że w krótkim czasie gospodarstwo było jeszcze lepsze, większe i bogatsze niĽli przódzi.

Ino dzieci nie było nowych, bo jakże bez błogosławieństwa boskiego mogły być!

Gryzł się tym Jastrz±b srodze, a po nocach czasami rozmy¶lał, jak to przyjdzie gorzeć w tym piekle wiecznym, i nie cieszyły go ni bogactwa, ni nic... Aż musiał mu Michałek jawić przed oczy, jako wszystkie bogacze, panowie, kupy diabłom się za żywota zaprzedali, a żaden z nich się nie turbuje ni rozmy¶la, co tam będzie po ¶mierci, a jeno się wesel± i wszystkiego używaj± do syta!

Uspokajał się potem Jastrz±b i jeszcze barzej przeciwko Bogu srożył, że aż sam krzyż pod lasem zr±bał, obrazy z domu powyrzucał i do figury Częstochowskiej się brał, by j± roznie¶ć, iż mu to do orki przeszkadzała, ledwie go od tego kobieta odwiedła skamleniem i pro¶bami.

I tak roki płynęły za rokami jako ta woda bystra, bogactwa rosły niepomiernie, a z nimi także znaczenie, iż nawet sam król zajeżdżał do niego, na dwór zapraszał i między swoich komorników sadzał.

Puszył się tym Jastrz±b, wynosił nad drugie, biedot± pomiatał, wszelkiej poczciwo¶ci się wyzbył, że, już za nic miał ¶wiat cały.

Głupi! nie baczył, czym przyjdzie zapłacić za to...

Aż w końcu i przyszła godzina porachunku. Panu Jezusowi już zbrakło cierpliwo¶ci i pobłażania la zatwardziałego grzesznika...

Nadszedł czas s±du i kary.

Najpierw zwaliły się na niego ciężkie choroby i nie popuszczały ni na to oczymgnienie.

Potem lewentarze padły na mór.

Potem piorun spalił wszelkie zabudowania.

Potem grady wybiły zboża.

Potem czeladĽ go odbiegła.

Potem za¶ przyszły takie susze, że wszystko spaliło się na popiół, drzewa poschły, wody wyschły, ziemia popękała.

Potem opu¶cili go całkiem ludzie i bieda siadła na progu.

A on chorzał ciężko, ciało mu kawałami odpadało, ko¶ci próchniały.

Na darmo skamlał o poratunek Michałka i jego diablich kamratów: nawet zły nie poradzi, kiej nad kim zawi¶nie ręka Bożego gniewu!

A i diabli nie stali już o niego: ich był, to aby prędzej skonał, dmuchali mu w one rany straszne, bych się barzej j±trzyły.

Jedno zmiłowanie Pańskie mogło go tylko wybawić!

Jako¶ póĽn± jesieni± przyszła jedna noc tak wiejna, że wicher zerwał dach z chałupy i powyrywał wszystkie drzwi i okna, wraz za¶ zleciała się cała hurma diabłów i nuż tańcować koło węgłów, a cisn±ć się z widłami do ¶rodka, bo Jastrz±b już był na skonaniu...

Kobieta broniła go, jak mogła, obrazem ¶więtym osłaniaj±c, to kred± po¶więcon± znacz±c progi a okna, ale już ustawała z wielkiej turbacji, by nie pomarł bez Sakramentów i pojednania z Bogiem; to chociaż zakazywał, tak był jeszcze w tej ostatniej godzinie zatwardziały, chociaż złe przeszkadzało, upatrzyła porę i poleciała na plebanię.

Ale ksi±dz szykował się gdziesik do drogi, a do bezbożnika i¶ć nie chciał.

- Co Pan Bóg opu¶cił, diabli zabrać musz±, nic tam uż po mnie... - i pojechał na karty do dworu.

Zapłakała gorzko z frasunku, przyklękła przed on± figur± Gzęstochowskiej i tym szlochem krwawym, tym srzybotem serdecznym skamlała o zmiłowanie.

Ulitowała się nad ni± Panienka ¶więta i przemówiła:

- Nie płacz, kobieto, wysłuchane s± twoje pro¶by...

I schodzi do niej z ołtarza, jak stała, w koronie złotej, w onym płaszczu modrym, zasianym gwiazdami, z różańcem u pasa... ja¶niej±ca dobrotliwo¶ci±... Przenajswiętsza i gwieĽdzie zarannej podobna... Kobieta padła przed Ni± na twarz.

Podniosła j± ¶więtymi r±czkami, otarła te łzy żało¶liwe, przytuliła do serca i powiada tkliwie:

- ProwadĽ do chałupy, może ci co poredzę, służebnico wierna.

Obejrzała chorego i zafrasowało się wielce serce miło¶ciwe.

- Bez księdza się nie obejdzie, kobiet± jeno jestem i takiej mocy nie mam, jak± Jezus dał księżom! Łajdus on jest, o naród nie dba, zgoła zły pasterz, odpowie za to srogo, ale on jeden ma moc rozgrzeszania... Sama pójdę po tego kostyrę do dworu... Na¶ci różaniec, broń nim grzesznika, póki nie przyjdę.

Ale jak tu było i¶ć?... noc ciemna, wiater, deszcz, błocko, kawał drogi, a do tego diabli wszędzie psocili.

Nie ulękła się niczego Pani Niebieska, nie! Przyodziała ię jeno od pluchy w płachtę i poszła w tę ciemnicę...

Doszła do dworu umęczona srodze i przemokła do nitki; apukała prosz±c pokornie, bych ksi±dz szedł pilno do chorego, ale on, dojrzawszy, iż to jaka¶ biedota i taki psi czas na dworze, kazał powiedzieć, że rano przyjedzie,teraz nie ma czasu i grał dalej, pił i baraszkował z panami.

Matka Boża jeno westchnęła bole¶nie nad jego niepoczciwo¶ci±, to sprawiaj±c, że zaraz zjawiła się złota kareta, cugi, lokaje, przeodziała się na pani± staro¶cinę i weszła na pokoje.

Ju¶ci, że ksi±dz zaraz pojechał chętliwie i w te pędy.

Przyjechali jeszcze na czas, ale już ¶mierć siedziała na progu, a diabli przez moc dobywali się do chłopa, by go porwać żywcem, nim ksi±dz nadjedzie z Paneum Jezusem; tyle że broniła go kobieta różańcem, to obrazem drzwi przytykaj±c, to pacierzem, to tym Imieniem Pańskim.

Wyspowiadał się Jastrz±b, za grzechy żałował, Boga przepraszał, rozgrzeszenie dostał i zaraz w ten moment Bogu ducha oddał. Sama Naj¶więtsza zamknęła mu oczy, pobłogosławiła kobietę i powiada do struchlałego księdza:

- Pódzi za mn±!...

Nie mógł się jeszcze pomiarkować, ale poszedł, rozgl±da się przed chałup±, a tu ani karety, ni lokajów, jeno deszcz, błoto, ciemnica i ¶mierć, id±ca za nim trop w trop... Ul±kł się wielce i dalejże gnać za Panienk± ku kapliczce !

Patrzy, a tu Ona już w płaszczu i koronie, otoczona chórami anielskimi, wstępuje na ołtarz, na dawne miejsce.

Poznał ci wtedy Królow± Niebiesk±, strach go wzi±ł, padł na kolana, rykn±ł płaczem i wyci±gn±ł ręce o zmiłowanie.

A Panienka ¶więta spojrzała nań gniewnie i rzekła:

Wieki tak całe poklęczysz za grzechy, popłaczesz, nim odpokutujesz...

W kamień się wnet obrócił i tak już ostał, nocami jeno płacze, ręce wyci±gnięte trzyma, zmiłowania czeka i już od wiek wieków tak klęczy.

Amen!

Do dzisiaj ogl±dać można on± figurę w D±browie pod Przedborzem: pod ko¶ciołem stoi ku wiecznej pamiętliwo¶ci i ostrzeżeniu grzeszników, jako "kara za złe nikogo nie minie."

Zima, X, Roch